“侯不在疆”的意思及全诗出处和翻译赏析

dān zi zhī chén bì wáng
单子知陈必亡

dìng wáng shǐ dān xiāng gōng pìn yú sòng.
定王使单襄公聘于宋。
suì jiǎ dào yú chén, yǐ pìn yú chǔ.
遂假道于陈，以聘于楚。
huǒ cháo dí yǐ, dào fú bù kě xíng yě.
火朝觌矣，道茀不可行也。
hóu bù zài jiāng, sī kōng bù shì tú, zé bù bēi, chuān bù liáng, yě yǒu yǔ jī, chǎng gōng wèi bì, dào wú liè shù, kěn tián ruò yì, shàn zǎi bù zhì xì, sī lǐ bù shòu guǎn, guó wú jì yù, xiàn wú lǚ shè.
侯不在疆，司空不视涂，泽不陂，川不梁，野有庾积，场功未毕，道无列树，垦田若艺，膳宰不置饩，司里不授馆，国无寄寓，县无旅舍。
mín jiāng zhù tái yú xià shì.
民将筑台于夏氏。
jí chén, chén líng gōng yǔ kǒng níng yí xíng fù nán guàn yǐ rú xià shì, liú bīn bú jiàn.
及陈，陈灵公与孔宁、仪行父南冠以如夏氏，留宾不见。
dān zi guī, gào wáng yuē:" chén hóu bù yǒu dà jiù, guó bì wáng.
单子归，告王曰：“陈侯不有大咎，国必亡。
" wáng yuē:" hé gù?" duì yuē:" fū chén jiǎo jiàn ér yǔ bì, tiān gēn jiàn ér shuǐ hé, běn jiàn ér cǎo mù jié jiě, sì jiàn ér yǔn shuāng, huǒ jiàn ér qīng fēng jiè hán.
”王曰：“何故？”对曰：“夫辰角见而雨毕，天根见而水涸，本见而草木节解，驷见而陨霜，火见而清风戒寒。
gù xiān wáng zhī jiào yuē:' yǔ bì ér chú dào, shuǐ hé ér chéng liáng, cǎo mù jié jiě ér bèi cáng, yǔn shuāng ér dōng qiú jù, qīng fēng zhì ér xiū chéng guō gōng shì.
故《先王之教》曰：‘雨毕而除道，水涸而成梁，草木节解而备藏，陨霜而冬裘具，清风至而修城郭宫室。
' gù xià lìng yuē:' jiǔ yuè chú dào, shí yuè chéng liáng.
’故《夏令》曰：‘九月除道，十月成梁。
' qí shí jǐng yuē:" shōu ér chǎng gōng, dài ér běn jū, yíng shì zhī zhōng, tǔ gōng qí shǐ, huǒ zhī chū jiàn, qī yú sī lǐ.
’其时儆曰：“收而场功，待而畚梮，营室之中，土功其始，火之初见，期于司里。
' cǐ xiān wáng suǒ yǐ bù yòng cái huì, ér guǎng shī dé yú tiān xià zhě yě.
’此先王所以不用财贿，而广施德于天下者也。
jīn chén guó huǒ cháo dí yǐ, ér dào lù ruò sāi, yě chǎng ruò qì, zé bù bēi zhàng, chuān wú zhōu liáng, shì fèi xiān wáng zhī jiào yě.
今陈国火朝觌矣，而道路若塞，野场若弃，泽不陂障，川无舟梁，是废先王之教也。
"" zhōu zhì yǒu zhī yuē:' liè shù yǐ biǎo dào, lì bǐ shí yǐ shǒu lù, guó yǒu jiāo mù, jiāng yǒu yù wàng, sǒu yǒu pǔ cǎo, yòu yǒu lín chí, suǒ yǐ yù zāi yě, qí yú wú fēi gǔ tǔ, mín wú xuán sì, yě wú ào cǎo.
”“《周制》有之曰：‘列树以表道，立鄙食以守路，国有郊牧，疆有寓望，薮有圃草，囿有林池，所以御灾也，其余无非谷土，民无悬耜，野无奥草。
bù duó mín shí, bù miè mín gōng.
不夺民时，不蔑民功。
yǒu yōu wú kuì, yǒu yì wú bà.
有优无匮，有逸无罢。
guó yǒu bān shì, xiàn yǒu xù mín.
国有班事，县有序民。
' jīn chén guó dào lù bù kě zhī, tián zài cǎo jiān, gōng chéng ér bù shōu, mín bà yú yì lè, shì qì xiān wáng zhī fǎ zhì yě.
’今陈国道路不可知，田在草间，功成而不收，民罢于逸乐，是弃先王之法制也。
" zhōu zhī zhì guān yǒu zhī yuē:' dí guó bīn zhì, guān yǐn yǐ gào, xíng lǐ yǐ jié nì zhī, hòu rén wéi dǎo, qīng chū jiāo láo, mén yǐn chú mén, zōng zhù zhí sì, sī lǐ shòu guǎn, sī tú jù tú, sī kōng shì tú, sī kòu jí jiān, yú rén rù cái, diān rén jī xīn, huǒ shī jiān liáo, shuǐ shī jiān zhuó, shàn zǎi zhì yōng, lǐn rén xiàn xì, sī mǎ chén chú, gōng rén zhǎn chē, bǎi guān yǐ wù zhì, bīn rù rú guī.
“周之《秩官》有之曰：‘敌国宾至，关尹以告，行理以节逆之，候人为导，卿出郊劳，门尹除门，宗祝执祀，司里授馆，司徒具徒，司空视途，司寇诘奸，虞人入材，甸人积薪，火师监燎，水师监濯，膳宰致饔，廪人献饩，司马陈刍，工人展车，百官以物至，宾入如归。
shì gù xiǎo dà mò bù huái ài.
是故小大莫不怀爱。
qí guì guó zhī bīn zhì, zé yǐ bān jiā yī děng, yì qián.
其贵国之宾至，则以班加一等，益虔。
zhì yú wáng lì, zé jiē guān zhèng lì shì, shàng qīng jiān zhī.
至于王吏，则皆官正莅事，上卿监之。
ruò wáng xún shǒu, zé jūn qīn jiān zhī.
若王巡守，则君亲监之。
' jīn suī cháo yě bù cái, yǒu fèn zú yú zhōu, chéng wáng mìng yǐ wéi guò bīn yú chén, ér sī shì mò zhì, shì miè xiān wáng zhī guān yě.
’今虽朝也不才，有分族于周，承王命以为过宾于陈，而司事莫至，是蔑先王之官也。
" xiān wáng zhī lìng yǒu zhī yuē:' tiān dào shǎng shàn ér fá yín, gù fán wǒ zào guó, wú cóng fēi yí, wú jí tāo yín, gè shǒu ěr diǎn, yǐ chéng tiān xiū.
“《先王之令》有之曰：‘天道赏善而罚淫，故凡我造国，无从非彝，无即慆淫，各守尔典，以承天休。
' jīn chén hóu bù niàn yìn xù zhī cháng, qì qí kàng lì fēi pín, ér shuài qí qīng zuǒ yǐ yín yú xià shì, bù yì pín xìng yǐ hū? chén, wǒ dà jī zhī hòu yě.
’今陈侯不念胤续之常，弃其伉俪妃嫔，而帅其卿佐以淫于夏氏，不亦嫔姓矣乎？陈，我大姬之后也。
qì gǔn miǎn ér nán guàn yǐ chū, bù yì jiǎn yí hū? shì yòu fàn xiān wáng zhī lìng yě.
弃衮冕而南冠以出，不亦简彝乎？是又犯先王之令也。
" xī xiān wáng zhī jiào, mào shuài qí dé yě, yóu kǒng yǔn yuè.
“昔先王之教，懋帅其德也，犹恐殒越。
ruò fèi qí jiào ér qì qí zhì, miè qí guān ér fàn qí lìng, jiāng hé yǐ shǒu guó? jū dà guó zhī, ér wú cǐ sì zhě, qí néng jiǔ hū?" liù nián, dān zi rú chǔ.
若废其教而弃其制，蔑其官而犯其令，将何以守国？居大国之，而无此四者，其能久乎？”六年，单子如楚。
bā nián, chén hóu shā yú xià shì.
八年，陈侯杀于夏氏。
jiǔ nián, chǔ zi rù chén.
九年，楚子入陈。